Strzelno

Strzelno
Zabytkowe kościoły Strzelna
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	mogileński
Gmina	Strzelno
Liczba mieszkańców	5 600
Kod pocztowy	88-320
Strefa numeracyjna	(+48) 52
Tablice rejestracyjne	CMG
Strona WWW	https://strzelno.pl/

Strzelno — miasto w województwie kujawsko-pomorskim w powiecie mogileńskim znane w szczególności z unikatowych romańskich zabytków; jeden z najważniejszych przystanków na Szlaku Piastowskim.

Położenie i rekreacja

Strzelno położone jest na styku historycznych Wielkopolski i Kujaw. Geograficznie położone jest we wschodniej części Pojezierza Gnieźnieńskiego w bliskim sąsiedztwie rozległych jezior: Pakoskiego oraz Gopła.

Rzeźba terenu Strzelna i najbliższych okolic jest co prawda leciutko pofałdowana, ale bez większych wzniesień, stabilnie około 100 m.n.p.m. Większość terenów gminy Strzelno stanowią pola uprawne - szczególne północna jej część przechodzi powoli w surową i płaską Równinę Inowrocławską. Południowa część jest natomiast silnie zalesiona (lasy Miradzkie).

W samym Strzelnie nie ma zbyt wielu miejsc nadających się do spacerów czy uprawiania jakichkolwiek sportów. Ponieważ drogi są w większości wiejskie i spokojne, a natomiast na południu gminy przechodzą przez malownicze lasy Strzelno można nazwać dobrym miejscem do kolarstwa. Warto jednak dodać, że jakość asfaltu w wielu miejscach gminy może pozostawiać bardzo wiele do życzenia.

Historia

Rynek w Strzelnie

Jedna z kamienic na strzeleńskim Rynku

Tablica pamiątkowa na cześć Michelsona na kamienicy na ul. Świętego Ducha 1

Fasada kościoła norbertanek

Tył kościoła i klasztoru norbertanek z widocznymi romańskimi akcentami

Jedna z kolumn w kościele norbertanek

Rotunda św. Prokopa

Kaplica pogrzebowa na cmentarzu

Dom na Cieślewicza 1

Początki Strzelna datuje się na II poł. XII wieku, kiedy to do miejscowości, będącej wówczas prawdopodobnie własnością klasztoru w Trzemesznie, przybyły norbertanki z Kościelnej Wsi niedaleko Kalisza. Bulla papieska Celestyna II z 1193 roku potwierdza oficjalnie nadanie Strzelna norbertankom. Na początku XIII wieku zbudowano rotundę św. Prokopa oraz kościół św. Trójcy, które zachowały się po dziś dzień jako cenne zabytki sztuki romańskiej.

Wokół klasztoru zaczęła się rozwijać wkrótce miejscowość. Już na początku XIII wieku, za czasów panowania Konrada mazowieckiego miały miejsce tutaj okresowe targi. W 1231 roku Strzelno utrzymało pewne miejskie przywileje, ale jeszcze nie oficjalny status miasta, jak można wyczytać w niektórych źródłach. Prawa miejskie Strzelno otrzymało dopiero w roku 1356. Osada rozwijała się dalej z uwagi na korzystne położenie przy szlakach handlowych. Strzelno odwiedzam sam król Władysław Jagiełło, ponoć aż siedmiokrotnie. Do klasztoru natomiast przybywali liczni pielgrzymi. Miasto należało do norbertanek aż do rozbiorów.

Pod koniec XVIII wieku Strzelno trafiło w ręce pruskie. W 1837 roku zlikwidowano klasztor norbertanek, a cenne zabytki sakralne przeszły pod kuratelę biskupią. Wystąpienia w mieście odnotowano w 1848 roku podczas Wiosny Ludów. W 1863 roku Emilia Sczaniecka otworzyła natomiast lazaret przeznaczony dla rannych w powstaniu styczniowym (toczyło się ono na terenie zaboru rosyjskiego, aczkolwiek do granicy było blisko). Rok później władze pruskie zamknęły szpital. W 1865 roku w Strzelnie powstał Bank Spółdzielczy. W 1875 roku Prusacy zmienili nazwę miejscowości na "Strelno", aby brzmiała lepiej w języku niemieckim. W 1886 roku wydzielono natomiast z powiatu inowrocławskiego powiat strzelneński, co przyczyniło się do rozwoju miasta i wzrostu liczby ludności. W 1892 roku połączono Strzelno z Mogilnem wąskotorową linią kolejową, biegnącą dalej do Kruszwicy i docelowo do Inowrocławia. Dzisiaj kolejka ta przeszła już do historii - dworzec w Strzelnie i większość torowiska została rozebrana.

W 1857 roku Strzelnie urodził się Albert Abraham Michelson, fizyk amerykański, który w 1907 roku zdobył Nagrodę Nobla. Na jego cześć obecnie nazwano w Strzelnie liceum i ulicę.

2 stycznia 1919 roku Strzelno odzyskało niepodległość w wyniku powstania wielkopolskiego. W okresie międzywojennym rozwijał się miejscowy klub sportowy. W 1932 roku włączono Strzelno do powiatu mogileńskiego. W czasie II wojny światowej Niemcy pozbyli się sporej części miejscowej inteligencji. Miasto zostało wyzwolone przez Armię Czerwoną 21 stycznia 1945 roku.

Strzelno dziś

W latach 1975-1999 miasto należało do województwa bydgoskiego, po reformie zostało włączone do powiatu mogileńskiego. Dzisiaj Strzelno jest popularnym miejscem wśród amatorów wczesnopiastowskich zabytków, bywają tam wycieczki z wielu regionów naszego kraju. Większość lokali handlowo-usługowych skoncentrowana jest na niewielkie powierzchni wokoło Rynku. Z racji aż trzech krzyżujących się dróg krajowych, Strzelno jest bardzo zatłoczone, co czasami jest nawet asumptem do głośnych wystąpień mieszkańców domagających się budowy obwodnicy. W mieście działa również szpital powiatowy wyposażony m.in. w jedyny w powiecie oddział położniczy. Znajduje się tu też, co ciekawe, lokalny oddział PTTK im. Antoniego Słowińskiego przy placu św. Wojciecha 2. Baza noclegowa oraz gastronomiczna są bardzo słabo rozwinięte.

Architektura

W Strzelnie zachował się średniowieczny układ urbanistyczny z klasycznym Rynkiem i rozchodzącymi się we wszystkie strony wąskimi uliczkami. Sam Rynek przestrzenią w większości udostępnioną dla mieszkańców, a otoczony jest kamieniczkami z XIX i XX wieku.

Nieco na wschód od Rynku znajdują się najważniejsze strzeleńskie zabytki zlokalizowane na wzgórzu św. Wojciecha. Mowa tu przede wszystkim o dwóch świątyniach. Pierwszym z nich jest romańska rotunda św. Prokopa, jedna z nielicznych tego typu zachowanych w Polsce. Powstała w II poł. XII wieku i w większości zachowała się w oryginale. Wyjątkiem jest górna część budowli odbudowana po zniszczeniach zasianych przez hitlerowców. W sąsiedztwie rotundy znajduje się natomiast barokowy kościół Świętej Trójcy i Najświętszej Marii Panny, który przez wieki służył norbertankom. W 1946 roku dokonano tam niesamowitego odkrycia: pod warstwą materiału z czasu przebudowany barokowej znaleziono na kolumnach unikatowe romańskie płaskorzeźby przedstawiające rozmaite cnoty i występki. Do rejestru zabytków wpisano również inne obiekty na wzgórzu św. Wojciecha: klasztor norbertanek przylegający do Kościoła Świętej Trójcy z XV-XVII wieku, dwór prepozytów obecnie pełniący funkcję plebanii z XVIII wieku, cmentarz kościelny i ogrody klasztorne, a nawet ogrodzenie terenu z lat 20' XX wieku. Niedawno dodatkową atrakcją turystyczną na wzgórzu św. Wojciecha stało się Muzeum - Romański Ośrodek Kultury Ottona i Bolesława, w którym prezentowane są unikalne eksponaty pochodzące z prowadzonych tutaj wykopalisk archeologicznych.

W 2013 roku na listę zabytków wpisano również strzeleński cmentarz, znajdujący się w bliskości centrum na ulicy Kolejowej (wylotowej w kierunku Mogilna). Znajdują się tam zdobione grobowce, których historia sięga początkowych dekad XIX wieku. Warto zwrócić również uwagę na pochodzącą z końca tego stulecia kaplice cmentarną. Na listę zabytków postanowiono wpisać również znajdujący się w bezpośredniej bliskości cmentarza (ul. Cieślewicza 1) dom z początku XX wieku.

Dojazd

Strzelno jest przede wszystkim ważnym węzłem dróg krajowych, które zapewniają doskonałą komunikację z pobliskimi miastami:

• nr 15 (droga biegnie z Torunia przez Inowrocław, Strzelno, Wylatowo k. Mogilna, Trzemeszno, Gniezno, Wrześnię aż do Wrocławia)
• nr 25 (z Pomorza Zachodniego przez Bydgoszcz, Inowrocław, Strzelno, Ślesin, Konin do Kalisza)
• nr 62 (trasa rozpoczyna się w Strzelnie, a biegnie do mazowieckich Siemiatycz m.in. przez Włocławek i Płock)

oraz

• droga wojewódzka nr 225 ze Strzelna do Pakości

Transportem publicznym zajmuje się PKS oddział w Inowrocławiu. Z dworca autobusowego w Strzelnie najczęściej, nawet dwa razy w ciągu godziny, dostępne są połączenia do Inowrocławia. Poza tym stosunkowo łatwo dojechać do Mogilna, Gębic oraz Przyjezierza. Rzadziej do Wilczyna, Bydgoszczy, Jezior Wielkich oraz Skulska.

Najbliższe stacje kolejowe obsługujące połączenia regionalne Poznań-Toruń i Poznań-Bydgoszcz znajdują się w Kołodziejewie (16 km) i Janikowie (17 km). Najbliższe "dalekobieżne" to Mogilno (18 km), Inowrocław Rąbinek (20 km) i Inowrocław (22 km).

Mapa

Wczytywanie mapy…

{"type":"ROADMAP","minzoom":false,"maxzoom":false,"types":["ROADMAP","SATELLITE","HYBRID","TERRAIN"],"mappingservice":"googlemaps3","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"visitedicon":"","wmsoverlay":false,"zoom":false,"layers":[],"controls":["pan","zoom","type","scale","streetview","rotate"],"zoomstyle":"DEFAULT","typestyle":"DEFAULT","autoinfowindows":false,"resizable":false,"kmlrezoom":false,"poi":true,"cluster":false,"clustergridsize":60,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clusteraveragecenter":true,"clusterminsize":2,"imageoverlays":[],"kml":[],"gkml":[],"searchmarkers":"","fullscreen":false,"scrollwheelzoom":false,"locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/pl/wiki/Rotunda_%C5%9Bw._Prokopa_w_Strzelnie\" title=\"Rotunda \u015bw. Prokopa w Strzelnie\"\u003ERotunda \u015bw. Prokopa\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ERoma\u0144ski ko\u015bci\u00f3\u0142 z XII wieku\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Rotunda \u015bw. Prokopa\n","link":"","lat":52.63054741092208,"lon":18.179603032673754,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ca href=\"/pl/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Awi%C4%99tej_Tr%C3%B3jcy_i_Naj%C5%9Bwi%C4%99tszej_Marii_Panny_w_Strzelnie\" title=\"Ko\u015bci\u00f3\u0142 \u015awi\u0119tej Tr\u00f3jcy i Naj\u015bwi\u0119tszej Marii Panny w Strzelnie\"\u003Eko\u015bci\u00f3\u0142 \u015awi\u0119tej Tr\u00f3jcy i Naj\u015bwi\u0119tszej Marii Panny\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EObecnie barokowy ko\u015bci\u00f3\u0142 z rodowodem roma\u0144skim\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"ko\u015bci\u00f3\u0142 \u015awi\u0119tej Tr\u00f3jcy i Naj\u015bwi\u0119tszej Marii Panny\n","link":"","lat":52.629792025075545,"lon":18.179109506215013,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ERynek\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ECentrum \u015bredniowiecznego miasta\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Rynek\n","link":"","lat":52.630763690394396,"lon":18.175313372554797,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EZabytkowy cmentarz\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ELiczne grobowce z XIX wieku\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Zabytkowy cmentarz\n","link":"","lat":52.628352454168486,"lon":18.16679459089164,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EZabytkowa kamienica\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eul. Cie\u015blewicza 1\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Zabytkowa kamienica\n","link":"","lat":52.62718675173021,"lon":18.16828589910392,"icon":""}]}

W okolicy

• Miradz (ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna) - 4 km
• Markowice (sanktuarium) - 10 km
• Przyjezierze (kąpielisko nad jeziorem Ostrowskim) - 13 km
• Kruszwica (Mysia Wieża, romańska kolegiata) - 15 km
• Mogilno (stolica powiatu, klasztor pobenedyktyński) - 17 km
• Inowrocław (tężnie solankowe, średniowieczny układ urbanistyczny) - 20 km
• Toruń (Stare Miasto wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO) - 57 km

Powiat Mogileński
Gmina MOGILNO	Chabsko • Gębice (kościół św. Mateusza) • Kwieciszewo (kościół św. Marii Magdaleny, kościół ewangelicki) • Mogilno (klasztor pobenedyktyński, kościół farny, cmentarz, park miejski) • Niestronno • Wieniec • Wylatowo (kościół św. Piotra i Pawła)
Gmina STRZELNO	Strzelno (kościół Świętej Trójcy i Najświętszej Marii Panny • rotunda św. Prokopa)
Gmina DĄBROWA	Dąbrowa
Gmina JEZIORA WIELKIE	Przyjezierze